اطلاعات بیشتر


نام مکان:
موزه رختشویخانه ( موزه مردم ­شناسی )
استان:
زنجان
شهرستان:
زنجان

معرفی نامه

آدرس : سعدی - وسط کوچه رختشویخانه - موزه رختشویخانهبنای رختشویخانه در قلب بافت تاریخی شهر که منطبق بر حصار می‌باشد در منطقه پرتراکم مسکونی، موسوم به عباسقلی خان و محل معروف به باباجمال چوقوری (گودال بابا جمال) احداث شده است. که امروزه خیابان سعدی وسط به فاصله یکصد متری از سمت غربی آن عبور نموده و از طریق کوچه فرهنگ به بنای مزبور مرتبط می‌گردد. علاوه بر این پدیده عارضی شبکه ارتباطی متعدد و گسترده ای، این بنا را با کل شهر مربوط می‌سازد. مجموعه تاریخی رختشویخانه در سال 1319 در دفتر اندیکاتور اداره ثبت اسناد و املاک زنجان به ثبت رسیده، زمین این بنا در سال 1347 هجری قمری مطابق با 1307 هجری شمسی توسط علی اکبر توفیقی رئیس بلدیه شهر (شهردار) زنجان از باقرخان امجد نظام به قیمت 185 تومان خریداری شده است.

محل موصوف قبل از احداث رختشویخانه با هرز آبهای سطحی مملو و به بابا جامال چوقوری (گودال بابا جمال) معروف بوده است. این بنا توسط دو برادر به نام‌های مشهدی اکبر (معمار) و مشهدی اسماعیل (بنا) در کدت 15 ماه به اتمام رسیده و سنگهای آن ازمعدن سنگ روستای اژدهاتو استخراج و پس از حجاری توسط کاری‌های بلدیه (شهرداری) به محل بنا حمل شده است. آب مجموعه از قنات قلعچه حاجی میربهاء الدین تامین می‌گردیده است. متولی رختشویخانه توسط رئیس بلدیه گمارده می‌شد و سالیان متمادی شخصی به نام اصغرخان بوده که عیال .

..مشاهده کامل متن ایشان به نام معصومه خانم مدیریت آن را برعهده داشته، اصولاً رختشویخانه برای آحاد شهروندان بابت سرایداری از مراجعین اخذ می‌نموده است. این بنا در نوع خود منحصر به فرد بوده و از سال 1377 به عنوان موزه مردم شناسی استان زنجان مورد بازدید گردشگران و علاقمندان قرار می‌گیرد.

آب این محدوده که دارای فضاهای متعددی است از قنات قلعچه حاجی میربهاالدین تامین می‌شد. فضاهای این مجموعه را می‌توان به دو بخش مدیریت رخت‌شوی‌خانه شامل حیات و قسمت مسکونی و فضای اصلی شستشوی رخت که خود دارای چهار قسمت است تقسیم کرد. حیاط محوطه‌ای است به شکل مربع و مستطیل به میزان ۴۰۰ متر مربع (۳۲×۱۲ متر) شامل درختکاری و فضای سبز، و اعیانی آن در جبهه شمالی محوطه به مقدار ۶۰ متر مربع شامل دو اطاق و یک ورودی است که این ورودی فضاهای محوطه، سرایداری و محل شستشوی رخت را به همدیگر متصل می‌نماید. پلان و نمای این واحد مسکونی، دارای بار فرهنگی بوده و به سبک معماری سنتی شناخته شده زنجان احداث گردیده‌است.

خزینه این رخت‌شوی‌خانه ۱۷ متر طول ۵۵/۱۱ متر عرض و حدود ۸ متر ارتفاع دارد فضایی شبیه تراس مشرف به فضای رخت‌شوی‌خانه وجود دارد که به عبارتی می‌توان آن را شاه‌نشین و محل مدیریت نامید. محل ورودی بنا به شبکه ارتباطی کوچه‌های شهر را پیدا می‌کرد و خانمی که گفته می‌شود همسر معمار این بنا بوده‌است کار کنترل و نظارت بر امور رخت‌شوی‌خانه را برعهده داشت و در قبال این کار مبلغی ماهیانه دریافت می‌کرد. از معماری این فضا چنین استنباط می‌شود که معمار آشنایی کاملی به شیوه سنتی داشته که توانسته‌است با کمک قوس‌ها و نورگیرها فضای دل‌انگیزی را در قسمت بالای انبار سالن اصلی رخت‌شوی‌خانه و تردد افراد را انجام می‌داده‌است.طراحی و اجرای فضای داخلی و اصلی بنای رخت‌شوی‌خانه دورنمای بسیار زیبایی دارد و سالن آن با ۱۱ ستون به طور قرینه به دو قسمت تقسیم شده‌است.

این فضا از سالنی به عرض ۷/۱۳ متر طول ۶۲ متر و مساحت زیربنای ۸۵۰ متر مربع برخوردار است. فاصله ۱۱ ستونی که به طور قرینه سالن را به دو قسمت تقسیم کرده‌اند در جهت قرینه از چهار واحد حوضچه و مجاری آب در حد فاصل حوضچه‌ها تشکیل یافته و حدود آن را سنگ‌های حجاری شده از جنس تراورتن از یکدیگر مجزا می‌کند.هدف از ساخت این رختشوی‌خانه تامین امنیت و آسایش زنان در یک مکان سرپوشیده بوده‌است.از نظر تشابه کاربری چنین بنایی در هیچ قسمتی از ایران به این شکل دیده نشده ولی از نظر معماری با مسجد عباسقلی خان و دروازه ارگ قابل مقایسه‌است این بنا به طور عام‌المنفعه و شبانه‌روزی بوده و بابت استفاده از آن هیچ پولی از شهر وندان دریافت نمی‌شده‌است.

بنای رخت‌شوی‌خانه شهر زنجان هم اکنون مهمترین موزه این استان است و در آن انواع لباس‌های محلی، زیورآلات، ابزار و وسایل مورد استفاده بانوان در معرض دید همگان قرار گرفته‌است.منبع :http://zanjan.ichto.ir/Default.

aspx?tabid=489//fa.wikipedia.org/.