اطلاعات بیشتر


نام مکان:
غار کتله خور
استان:
زنجان
شهرستان:
خدابنده

معرفی نامه

غار کتله‌خور که در گویش محلی، مردم منطقه به آن کتل کوتول می‌گویند، غاری خشکی- آبی، واقع در 7 کیلومتری شهر گرماب و نزدیکی شهرستان خدابنده و 410 کیلومتری تهران است. غار عظیم و زیبای کتله‌خور از طریق جاده آسفالته زنجان- سلطانیه، خدابنده- گرماب و از طریق جاده زنجان- بیجار- گرماب و همچنین از طریق جاده همدان- کبودر آهنگ قابل دسترسی است. کتله‌خور بر اساس بررسی‌های انجام گرفته معانی مختلفی مثل تپه خورشید یا روستای بدون خورشید دارد. احتمالاً وجه تسمیه آن به این علت است که غار در یک کوه قرار گرفته و خورشید از پشت آن طلوع می‌کند که به جای کتل خورشید به آن کتل‌خور می‌گویند.

معنی دیگر به این صورت است که "کتله" در زبان ترکی به معنی پستی و بلندی و ناهمواری‌های داخل غار و "خور" به معنی راحتی و آسانی است که به صورت کلی به معنی پستی و بلندی‌های راحت و دنج می‌باشد.غار کتله‌خور، غاری است آهکی که در برخی نقاط آن گِل رس و خاک‌های حاوی اکسید آهن قابل مشاهده است. این غار از نظر سنی تقریباً هم‌سن غار علیصدر همدان است. نکته جالب توجه در رابطه با غار کتله‌خور این است که شواهد و بررسی‌های انجام شده مؤید این موضوع است که این غار در نهایت به غار علیصدر در همدان متصل می‌شود.

همچنین یکی دیگر از عجایب و زیبایی‌های این غار تعدد طبقات آن است که این گونه غارها در جهان بسیار کم‌نظیر هستند. گمان می‌رود که این غار دارای ...

مشاهده کامل متن 7 طبقه باشد که البته تاکنون تنها 3 طبقه آن کشف شده است. این غار به 3 بخش فرهنگی، تفریحی و ورزشی تقسیم می‌شود. بخش ورزشی آن که مورد استفاده غارنوردان و صخره‌نوردان قرار می‌گیرد حدود 4 کیلومتر است و هنوز انتهای آن کشف نشده است. بخش تفریحی غار که جهت بازدید عموم مورد استفاده قرار می‌گیرد حدود 2 کیلومتر مسیر مستقیم است.

بخش فرهنگی غار نیز در بخش جنوبی آن قرار دارد و قسمت اصلی آن دالانی است طبیعی که جهت برگزاری مراسم مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته این دالان هیچ گونه راه خروجی به بیرون نداشته و راه خروجی آن به صورت مصنوعی کنده شده اما خود دالان تماماً طبیعی است. طبق نظریه‌های علمی و نقشه‌های زمین‌شناسی، غار کتله‌خور در دل کوه ساقیزلو در آهک‌های الیگومیوسن مربوط به دوران سوم زمین‌شناسی به‌وجود آمده و تقریباً حدود 30 میلیون سال می‌تواند قدمت داشته باشد. دهانه ورودی غار کتله‌خور به صورت طاق مثلثی شکل به قطر 70 سانتی‌متر است که تنها راه دسترسی به داخل غار بوده و سیلاب یا رودخانه کوچکی که از جلوی ورودی غار رد شده باعث شده که دهانه این غار کمی بالاتر و در دامنه کوه قرار بگیرد.

غار برای اولین بار بر اثر نفوذ آب اسید‌دار و انحلال توده‌های آهک ایجاد شده است. وجود رگه‌های سفید رنگ کف آب در دیواره‌های طبقه اول که در بعضی قسمت‌ها به صورت چند خط سفید بوده، نشان‌دهنده دفعات تخلیه آب به طبقات پائین می‌باشد. این غار به صورت 3 طبقه خشک و طبقه چهارم مسیرهایی به صورت آب بوده که زمین‌شناسان احتمال تشکیل چهار طبقه دیگر را تا سفره آب زیرزمینی نیز داده‌اند. در سال 2003 میلادی حدود 30 کیلومتر از مسیرهای متعدد غار توسط زمین‌شناسان آلمانی و سوئیسی نقشه‌برداری شد و از سال 72 تقریباً 2/5 کیلومتر آن به صورت رفت و برگشت آماده بازدید شد.

ورودی این غار تا سه راهی اول مسیر به حالت سینه خیز بوده و تمامی سقف و قسمت‌هایی از کف غار دستکاری شده که رفته رفته دستکاری داخل غار کم شده و به صورت طبیعی با نورپردازی‌های انجام گرفته، قابل بازدید می‌باشد. این غار از لحاظ وسعت، دومین غار جهان و از لحاظ زیبایی اولین غار جهان شناخته شده است. دهلیزها، گذرگاه‌ها، وجود ستون‌های عظیم و وجود استالاگتیت‌ها (چکنده‌ها) و استالاگمیت‌های (چکیده‌ها) به رنگ‌های مختلف و قندیل‌های توخالی که جزو کمیاب‌ترین قندیل‌ها است، آن را در زمره منحصر به فردترین غارهای جهان قرار داده است. در سقف و کف غار قندیل‌های زیبایی به اشکال مختلف مثل شیر خوابیده، پنجه شیر، پای فیل، سگ شکاری، نخل سوخته و.

.. وجود دارد که چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند. در داخل غار فسیل‌هایی پیدا شده که چند مورد آن اسکلت جانوران امروزی نبوده و متعلق به دوره‌های قبل می‌باشد که تشخیص کامل آن مستلزم بررسی‌های دقیق است.

تنها موجود زنده داخل غار به علت نبود تغذیه و نور کافی خفاش است. آب و هوای داخل غار در قسمت‌های مختلف متفاوت است. در ورودی هوا تقریباً خنک بوده و از 11 درجه شروع و در قسمت‌های جلوتر رطوبت به حدود 90 درصد می‌رسد.غار عظیم و زیبای کتله خور در 165 کیلومتری جنوب باختری استان زنجان قرار گرفته که از طریق جاده آسفالته زنجان-سلطانیه خدابند-گرماب و از طریق جاده زنجان-بیجار-گرماب و همچنین از طریق جاده همدان-کبودر آهنگ نیز قابل دسترسی است که این غار از شهر گرماب .

حدود 7 کیلومتر فاصله دارد.وجه تسمیه غارکتله خور بر اساس برسیهای انجام گرفته معانی مختلفی مثل :تپه خورشید-روستای بدون خورشید و غیره که مناسبترین معنی بدست امده یک کاربرد ترکی بوده که کتله به معنی پستی و بلندی و ناهمواری‌های داخل غار و خور به معنی راحتی و آسانی است که به صورت کلی به معنی پستی و بلندیهای راحت و دنج می‌باشد.طبق نظریه‌های علمی و نقشه‌های زمین شناسی غار کتله خور در دل کوه ساقیزلو در آهکهای الیگومیوسن مربوط به دوران سوم زمین شناسی بوجود آمده و تقریبا حدود 30 میلیون سال می‌تواند قدمت داشته باشد.سال پیدایش این غار برای اولین بار توسط انسان معلوم نمی‌باشد ولی مردمان این گرماب ز سال پیدایش در این غار رفت و امد داشته و گفته‌های افراد مسن گرماب و روستاهای اطراف که به گفته آنان پدران و بزرگان آنان نیز از رفت و امد مردم منطقه در این غار تعریف می‌کردند این موضوع را اثبات رسانده است و همچنین داستانهایی از خود ساخته و پرداخته بودند و چندین با ر اتفاق افتاده بود که از اهالی در این غار رفته و هنگام برگشت نتوانسته بودند راه را پیدا کنند و بعد چند روز توسط اهالی گرماب پیدا شده بودند.

دهانه ورودی غار کتله خور به صورت طاق مثلثی شکل به قطر 70 سانتیمتر بود که تنها راه دسترسی به داخل غار بوده و هست و سیلاب یا رودخانه کوچکی که از جلوی ورودی غار رد می‌شده باعث شده بود.که دهانه این غار کمی بالاتر و در دامنه کوه قرار بگیرد. که بعدا این سیلاب از قسمتهای بالاتر منحرف گردید. این دهانه تا سال 1372 به صورت طبیعی بود که از این سال توسط معاونت عمرانی استانداری زنجان تعویض و باز گشایی گردید و در کاوشهای اولیه توسط ای ارگان در حدود 15 متر اولیه مسیر به سمت چپ جدا می‌شده که به دهلیز کنار غار مربوط می‌شد , گه بعدا به موازی ورودی غار نیز راهی از بیرون به این دهلیز باز شد که الان به صورت سالن انتظار استفاده می‌شود .

ورودی اولیه این دهلیز به منظور جلوگیری از آسیبهای احتمالی بسته شده است. این مکان را افراد محلی یورت یری می‌گفته اند که به زبان ترکی به معنی محل زندگی افراد یا ابا و اجدادا طلاق می‌شود که تعدای اسکلت انسان و تکه‌های سفال قدیمی در این محل پیدا شده و بر اساس بررسیهای انجام گرفته متعلق به اواخر هزاره دوم قبل از میلاد می‌باشد که در این مکان گم یا دفن شده اند. تشکیل غار برای اولین بار بر اثر نفوذ آب اسید دار و انحلال توده‌های اهک ایجاد شده که رگه‌های سفید رنگ کف همین آب در دیواره‌های طبقه اول که در بعضی قسمتها به صورت چند خط سفیدی بوده و نشان دهنده دفعات تخلیه آب به طبقات پائین می‌باشد و در دراحل بعدی زمین شناسی آب طبقه اول از قسمتهایی که قابل انحلال بوده و الان نیز به اصطلاح زمین شناسی که این مناطق تقریبا بالا کشیده شده آب طبقه اول از قسمتهائی که قابل انحلال بوده و الان نیز به اصطلاح زمین شناسی به صورت پر نور در کف دهلیز‌های طبقه اول مشاهده می‌شود به قسمتهای پائین تخلیه گردیده و همین آبهای کربتانه با عث انحلال اهکهای توده ای و تشکیل طبقات پائین این غار گردیده است که همین اتفاق در طبقات پائین نیز اتفاق افتاده است و هم اکنون این غار به صورت سه طبقه خشک و طبقه چهارم به بعد مسیرهائی نیز به صورت آب بوده و زمین شناسان احتمال تشکیل چهار طبقه دیگر را تا سفره آب زیر زمینی نیز داده اند که در سال 2003 میلادی حدود 30 کیلومتر از مسیرهای متعدد غار توسط زمین شناسان آلمانی و سوئیسی نقسه برداری شد و از سال 72 تاکنون تقریبا 2/5 کیلومتر آن بهصورت رفت و برگشت آماده بازدید شده است.که ورودی این غار تا سه راهی اول مسیر به حالت سینه خیز بوده و تمامی سقف و کف قسمتهایی از کف غار دستکاری کردیده که رفته رفته دستکاری داخل غار کم شده و به صورت طبیعی با نور پردازیهای انجام گرفته قابل بازدید می‌باشد.

گفته می‌شود این غار از لحاظ وسعت دومین غار جهان و از لحاظ زیبائی اولین غار جهان شناخته شده است که گشت و گذار و دیدن پدیده هی داخل غار اعم از دهلیزها و گذرگاهها و وجود ستون‌های عظیم و وجود استاتگیت‌ها (چکنده‌ها ) و استلاگمیته (چکیده ها) به رنگهای مختلف و تعدادی قندیلهای تو خالی و نیسانی که جز کمیاب‌ترین قندیلها بوده و به لحاظ منحصر به فرد بودن جلوه ویژه ای با غار می‌دهد. طرز تشکیل این نوع استلاگتیتها گاهی به سمت‌های مختاف رشد کرده و در سقف غار بافتهای زیبائی را پدید آورده است. و در آمدن قندیلها به اشکال مختلف مثل شیر خوابیده , پنجه شیر , پای فیل , لباس عروس , قلع شمع , سگ شکاری , دست شیطان , نخل سوخته ] مریم مقدس , دوجادوگر , سفره عقد و عروس و داماد و گفته‌های زمین شناسان فوق از لحاظ پیدا نشدن انتهای غار وجود مسیرهای دیگر این مهم را ثابت می‌کند . همچنین فسیلهایی نیز در داخل غار پیدا شده که چند مورد آن اسکت جانوران امروزی نبوده و متعلق به دوره‌های قبل می‌باشد که تشخیص کامل آن مستلزم بررسیهای لازم می‌باشد و چند مورد آن به طور طبیعی از بین رفته و تنها مورد کامل آن نیز متاسفانه بدلیل رفت و آمد افراد قبل از حفظ و احیای دولت که این رفت و آمد هانه اینکه به صورت نا آگاهانه بوده باعث از بین رفتن سر این جانور شده است و از فسیلهای دیگر وجود دو کفه ای‌ها را در این غار می‌توان گفت که نمونه ای از دو کفه ای‌ها به نام پکتن بوده که فقط متعلق به اواخر دوره سوم زمین شناسی می‌باشد و در بر آورد سن غار نیز بسیار کمک کرده واکنون تنها موجود داخل غار به علت نبودن تغذیه و نور کافی فقط خفاش می‌باشد.

که درزمان غروب جهت تغذیه در ورودی غار رفت و آمد دارند. آب و هوای داخل غار در قسمتهای مختلف متفاوت می‌باشد. مثلا در ورودی به دلیل چرخش هوا تا 4000 متری به صورت تقریبا خنک بوده و از 11 درجه شروع و در قسمتهای جلوتر که رطوبت حدود 90 درصد می‌باشد که در حال حاضر رشد ندارند.کلیه قندیلهای غار در جند نوع بوده که بخشی به صورت گل کلمی می‌باشد که در حال حاضر رشد ندارند.

کلیه قندیلهای داخل غار حاصل رسوبات آهکی می‌باشد که در حال حاضر رشد ندارند. کلیه قندیلهای داخل غار حاصل رسوبات آهکی که در مرحله اول از برخورد آب اسیددار با آهک به حالت بی کربنات محلول بوده و بعد از گذشتن از لابه لای سنگها و طی کردن مسیرهای طولانی در سقف غار قرار گرفته و بعد از کم شدن فشار و از دست دادن گاز به صورت کربنات کلسیم در سقف غار استلاگتیتها را تشکیل داده و مقداری ار رسوبات نیز به کف غار چکیده و استلاگمیتها را به موازات استلاگتیتها تشکیل می‌دهد که بعد از رشد و بهم رسیدن این فندیلها پس از گذشت چندین سال ستونهای آهکی تشکیل می‌شوند که برخی از این قندیلها در اثر داشتن ناخالصیها رنگهای مختلف به خود گرفته اند و آنهایی که ترکیبات همراه نداشته اند و یا کمتر دارند به صورت بلورهای شیشه بسیار شفاف مشاهده می‌شوند.قندیلهای گل کلمی به خاطر عدم رسوب گذاری رشد نداشته و قبلا تشکیل هر میلی متر از این نوع قندیلها 30 سال طول می‌کشیده است.ولی استلاگتیتها و استلاگمیتهای غار که قندیلهای قلمی و نسانی ار این نوع می‌باشند اکنون فعال بوده و هر 7 سال یک میلی متر ار آن تشکیل می‌شود که البته این رقمها برآوردی تقریبی می‌باشد.

زیرا رشد قندیلها به خیلی شرایط مانند قابل نفوذ یا غیر قابل نفوذ بودن سقف غار و غلظت بی کربنات محلول و سرعت آب و قابلیت نفوذ جهت نگهداری رسوبات و غیره بستگی دارد.ساختمان در زیر کوه کتله خور قرار گرفته و از پایین دست دهانه آن رود شور که از شعبات فرعی قزل‌اوزن است جاری است. غار در منطقه مستطیل شکلی به ابعاد ۲۰۰۰×۱۵۰۰ متر به‌وجود آمده‌است. در محل یادشده عملکرد هوازدگی مکانیکی و نیروهای درونی به کمک یکدیگر تعدادی ترک یا گسل متقاطع را در محدوده داخلی این فضا به وجود آورده و به دلیل فراهم شدن سایر شرایط، فرایند غارزایی شروع شده‌است.

دهانه غار در ارتفاع ۱۷۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد و اختلاف ارتفاع آن با ارتفاع چشمه‌ای که آبهای فرورو حاصل از ریزش جوی غار را خارج می‌کند و به رود شور می‌ریزد، ۵۰ متر است.ورودی غار یک دهلیز ۴۰۰۰ متری بوده با سقفی کوتاه و فاقد غار سنگ و چند دهلیز فرعی، پس از دهلیز فرعی یک دالان وسیع ۹۵۰ متری با سربالایی‌هایی به ارتفاع ۲ متر و گودال‌های خشک قرار دارد که با دو شاخه ۵۰ متری ادامه پیدا می‌کند و پس از عبور از یک سربالایی به تالار وسیعی پوشیده از چکنده و چکیده و ستون می‌رسد. در داخل تالار کوچک بلورین، که به تالار ستون‌ها چسبیده چاهی به عمق ۸ متر قرار دارد که احتمالاً محل خروج آب‌های فرورو سازنده غار است.در حال حاضر این غار به سه بخش فرهنگی، تفریحی و ورزشی تقسیم شده‌است.

بخش ورزشی آن که تنها مورد استفاده غارنوردان و صخره‌نوردان قرار می‌گیرد، حدود ۴ کیلومتر است که البته هنوز انتهای آن کشف نشده‌است. بخش تفریحی غار نیز که جهت بازدید عموم مورد استفاده قرار می‌گیرد حدود ۲ کیلومتر مسیر مستقیم است که گفته می‌شود این مسیر تنها ۳/۱ کل غار است. بخش فرهنگی غار نیز در بخش جنوبی آن قرار دارد. قسمت اصلی آن دالانی است طبیعی که جهت برگزاری مراسم‌های مختلف مورداستفاده قرار می‌گیرد.

البته این دالان هیچگونه راه خروجی به بیرون نداشته و راه خروجی آن به صورت مصنوعی کنده شده اما خود دالان تماماً طبیعی بوده‌است.غار کتله‌خور ازلحاظ کیفیت بلورها و قندیل ها، زیبایی و تعدد طبقات اولین غار آهکی جهان شناخته شده‌است که توسط سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و هزینه شخصی به نام مهندس عالی که مهندس عمران فرمانداری زنجان بود در طول پنج سال آماده بهره‌برداری گشت. از بهره‌برداری اولیه این غار چیزی حدود ۱۵ سال می‌گذرد که البته هنوز هم کاوش و فعالیت برای آماده‌سازی سایر قسمت‌های غار برای بازدید ادامه دارد.غار کتله‌خور غاری است آهکی که در برخی نقاط آن گِل رُس و خاک‌های حاوی اکسیدآهن قابل مشاهده است.

این غار ازنظر سنی تقریباً هم‌سن غار علیصدر همدان است؛ البته این دو غار از دو جهت با هم تفاوت دارند؛ یکی اینکه غار علیصدر همدان غاری است کاملاً آبی، حال آنکه غار کتله‌خور زنجان غاری است تقریباً خشکی. دوم اینکه آهک‌های غار کتله‌خور نسبت به آهک‌های غار علیصدر بسیار خالص‌تر هستند که این خود عاملی است جهت زیباتر شدن غار، چراکه خالص بودن آهک‌ها موجب شفافیت آنها و درنتیجه عبور نور از قندیل‌ها می‌شود.یک نکته جالب توجه در رابطه با غار کتله‌خور این است که شواهد و بررسی‌های انجام شده مؤید این موضوع است که این غار در نهایت به غار علیصدر در همدان متصل می‌شود. همچنین یکی دیگر از عجایب و زیبایی‌های این غار تعدد طبقات آن است که اینگونه غارها در جهان بسیار کم‌نظیر هستند.

گمان می‌رود که این غار دارای ۷ طبقه باشد که البته تاکنون تنها ۳ طبقه آن کشف شده است.حدود ۷۰۰ متر اولیه غار قطری حدود ۷۰ سانتیمتر داشته‌است به‌طوری که رهنوردان اولیه غار این مسیر ۷۰۰ متری را سینه‌خیز طی کرده و مسیر خود را با علامت گذاری مشخص کرده‌اند. ۱۰۰ متر ابتدای غار محل زندگی انسان‌های نخستین بوده‌است که این موضوع را اسکلت ۸۰ انسانی که در این محل پیدا شده‌است تأیید می‌کند. گفتنی است که این اسکلت‌ها همچنان در این محل نگهداری می‌شوند.

این غار دارای بخش‌های دیگری است که به ترتیب می‌توان میدان شیر خوابیده، میدان بیستون، میدان چهل‌ستون، سه‌راهی کوهی، میدان پنج‌شیر، تالار عروس، تونل قندیلی، اتاق عقد، پای فیل، شتر باجهاز، عروس و داماد، میدان شمع، دوجادوگر، نخل سوخته، میدان مریم مقدس و... را نام برد.

تمامی این بخش‌ها حاصل تجمع‌های مختلف آهکی است که هرکدام براساس شباهتی که به یکی از اشیاء اطراف ما داشته‌اند به این اسامی خوانده می‌شوند. از ویژگی‌های منحصر به فرد این غار می‌توان وجود ستون‌های آهکی عظیم را نام برد که حاصل به هم پیوستن استالاکتیت‌ها و استالاگمیت‌های آهکی هستند که باعث شده‌اند که این غار خود نگهدارنده خود باشد یعنی اینکه این ستون‌های عظیم نقش نگهدارنده‌هایی را بازی می‌کنند که مانع از فروریختن سقف غار می‌شود.این غار در مراحل اولیه تشکیل خود غاری آبی بوده‌است که دراثر انحلال آبی گاهی اوقات توده‌های عظیمی از سنگ‌ها از توده اصلی جدا شده‌اند. تشکیل طبقات متعدد این غار باعث شده‌است که آب به طبقات زیرین نفوذ کرده و عملاً غار تبدیل به غاری خشکی گردد.

از دیگر ویژگی‌های بارز این غار می‌توان وجود قندیل‌های زیبا و شفاف آهکی و استالاکتیت‌های گُل‌کلمی را نام برد.وجود چشمه‌های آب بسیار زلال در اطراف این غار و حفره‌های متعدد طبیعی هم از ویژگی‌های منحصر به فرد این غار است. علاوه بر تمامی این مسائل در غار کتله‌خور همان طور که پیشتر آمد می‌توان تجمع‌های متفاوتی مشاهده کرد که یکی از این تجمع‌های زیبا و جالب‌توجه استالاگمیت‌هایی است که بسیار شبیه عروس و داماد هستند و به همین اسم نامگذاری شده‌اند.این غار درطول ۱۲۰ میلیون سالی که از عمرش می‌گذرد دستخوش تغییر و تحولات بسیاری شده‌است که برخی طبیعی و برخی هم مصنوعی بوده‌است.

از تغییرات طبیعی این غار می‌توان شکستگی‌های حاصل از زمین‌لرزه‌ها، گسل‌خوردگی ها، لغزش‌ها و ریزش‌ها را نام برد.منبع :http://www.katalehkhourcave.com/new/fa/user/temp.

php?irantech_cms=1125http://www.ichto.ir/Default.aspx?tabid=394http://fa.

wikipedia.org/http://www.wikipg.com/.