اطلاعات بیشتر
- نام مکان:
- شهر سوخته
- استان:
- سیستان و بلوچستان
- شهرستان:
- زابل
معرفی نامه
آدرس : 57 کیلومتری غرب جاده زابل به زاهدانشهر سوخته نام بقایای دولت شهری باستانی در ایران است که در ۵۶ کیلومتری زابل و در حاشیه جاده زابل-زاهدان در شرق ایران در استان سیستان و بلوچستان واقع شده‌است. شهر مزبور در روی آبرفت‌های مصب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون و زمانی در ساحل آن رودخانه بنا شده بود. دورهٔ بنای این شهر بزرگ با دوره برنز تمدن جیرفت مقارن است و ایرانیان در حدود ۶۰۰۰ سال پیش در این شهر زندگی می‌کرده‌اند.گفته می‌شود، شهر سوخته پیشرفته‌ترین شهر جهان قدیم بوده‌است و حتی بسیار پیشرفته‌تر از دولت شهر کرت که سینوهه در کتاب خود از آن یاد کرده‌است.
به اعتقاد برخی باستان‌شناسان اگر بخواهیم به معنای کامل و دقیق شهر سوخته توجه کنیم، این شهر را باید یکی از قدیمی‌ترین شهرهای دنیا دانست، چرا که معدود شهرهائی پیش از آن، از نظر امکانات و اصول شهرنشینی با آن قابل مقایسه هستند.شهر سوخته یکی از آثار تاریخی و باستانی عصر برنز منطقه جیرفت در استان سیستان و بلوچستان در ایران، به شمار می‌آید. شهر در ساحل رودخانه هیرمند و دریاچه هامون زمان خود و کنار جاده کنونی زاهدان - زابل بنا شده بوده‌است. کلنل بیت، یکی از ماموران نظامی بریتانیا از نخستین کسانی است که در دوره قاجار و پس از بازدید از سیستان به این محوطه اشاره کرده و نخستین کسی است که در خاطراتش این محوطه را شهر سوخته نامیده و آثار باقیمانده .
..مشاهده کامل متن از آتش سوزی را در آن دیده‌است. پس از او سر اورل اشتین با بازدید از این محوطه در ۱۹۳۷، اطلاعات سودمندی در خصوص این محوطه بیان کرده.
سپس شهر سوخته توسط باستان‌شناسان ایتالیایی به سرپرستی مارتیسو توزی از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷ مورد بررسی و کاوش قرار گرفته‌است. پس از آن سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان تا به امروز مسئولیت کاوشگری در این بخش از سیستان و بلوچستان را به عهده دارد.مساحت کل تپه‌های شهر سوخته حدود 151 هکتار و میانگین ارتفاع آن از سطح زمین‌های اطراف 12 متر و بلندترین نقطه‌های آن 18 متر است. جهت این تپه‌ها از شمال به جنوب و طول آنها 222 متر با پهنای 1090 متر است.
شیب تپه‌ها از مشرق به مغرب است و در قسمت پایین آن گورستان شهر قرار دارد. این سلسله تپه‌های کم ارتفاع در کنار یکی از کهنه‌ترین دلتاهای رود هیرمند قرار دارند. و از مهم‌ترین مراکز دوران مفرغ در شرق ایران به‌شمار می‌روند.تپه‌های شهر سوخته به‌سبب فرسایش شدید باد و آب، چه در زمان زندگی شهر و چه پس از متروک شدن آن، به شکل خاص هندسی درآمده است: سطح آن صاف و گوشه‌هایش گرد، و گودال‌های داخلی سطح تپه و زمین‌های هموار و چسبیده به آن از رسوب‌های رودخانه‌ای پر شده است.
از وسعت 151 هکتاری شهر سوخته، تنها در 120 هکتار آن، آثار و بقایای باستانی دیده شده است که گسترده‌ترین آن متعلق به دوره‌ای کوتاه (لایه‌های 7-5) با مساحتی در حدود 80 هکتار است. بالغ بر 75 هکتار از سطح شهر سوخته کاملاً از توده سفال و قطعات سنگ، فلز، مرمر و باقیمانده اشیاء دیگر پوشیده شده است. لایه سخت و ضخیم نمکی زیر این سطح سست، باعث حفاظت چشمگیر مقدار زیادی از این آثار مانند انواع ظروف سفالی، مرمری، پیکره انسان و حیوان و … شده است. مهم‌ترین آثار به جای مانده از هزاره‌های چهارم و سوم پ.
م، در پائین‌ترین لایه‌ها و در قسمت شرقی شهر سوخته، در مساحتی بالغ بر 120 هکتار پخش شده‌اند. شهر سوخته با تمام وسعت خود فاقد معبد، دیوار دفاعی، ساختمان عمومی است و نیز در هیچ یک از خانه‌های کاوش شده آثار تدفین و قبر مشاهده نشده است. زندگی در این شهر حدود یک هزاروپانصد سال- بین سال‌های 3200 تا 1800 پ.م- دوام داشته است.
چهار بخش عمده‌ای که در آن آثار تاریخی به دست آمده، به شرح زیر است:الف. منطقه بزرگ مرکزی: این منطقه از سوی غرب، جنوب و شرق با گودال‌های عمیقی از بخش‌های دیگر جدا شده است و کهن‌ترین اشیای به دست‌آمده در آن متعلق به لایه 2700 پ.م است. این تداوم حداقل تا لایه 13 (یعنی 2300 پ.
م) ادامه دارد. وسعت این منطقه به 20 هکتار می‌رسد.ب. منطقه مسکونی شرقی: بلندترین قسمت‌های شهر سوخته (18 متر ارتفاع از سطح زمین‌های اطراف) در آن قرار دارد.
تمام آثار مربوط به دوره دوم استقرار در شهر سوخته در این قسمت، با مساحتی برابر 16 هکتار، یافت شده است.ج. قسمت شمال‌غربی: منطقه صنعتی بوده و در آن وسایل و ابزار سنگی و سنگ لاجورد به مقدار زیاد به دست آمده است. بلندترین قسمت این بخش 5/12 متر از سطح زمین‌های اطراف ارتفاع دارد و آثار یافت شده در آن متعلق به دوره‌های سوم و چهارم استقرار در شهر سوخته است.
د. قسمت جنوب‌غربی: شامل گورستانی با مساحتی بالغ بر 25 هکتار است. سطح آن پوشیده از شن و روی آن هیچ‌گونه آثار باستانی دیده نمی‌شود. وسعت این گورستان به خودی خود، برای دوران مفرغ، گورستانی بزرگ و برای محوطه‌ای به بزرگی شهر سوخته، گورستان کوچکی به‌شمار می‌آید.
در سال 1376 توسط آقای دکتر سجادی در این منطقه، بررسی‌های باستان‌شناسی صورت گرفت. حاصل این بررسی کشف انواع قبور، اسکلت انسان، ظروف، پارچه، دانه‌های گیاهی، غلات و وسایل چوبی، حصیر، پارچه، حشرات و مواد دیگر بود. این آثار مربوط به دوران 2400 تا 2600 پیش از میلاد است.با توجه به کاوش‌های انجام شده، دوره‌های استقرار انسان در شهرسوخته را به چهار دوره در یازده لایه متمایز، تقسیم کرده‌اند.
هر دوره و هر لایه دارای خصوصیات و ویژگی‌های متمایزی است. از خصوصیات آثار معماری به‌دست‌آمده می‌توان به خانه‌های پلکانی، کاخ سوخته با سقف‌های مسطح و صاف و پوشش گل و مواد آهکی اشاره کرد. دیواره‌های آن به اندازه‌های 10×10×40 و 10×20×20 سانتیمتر از خشت خام بود. با توجه به کاوش‌های به‌عمل آمده در یک واحد ساختمانی در شهر سوخته، مجموعه آثار زیر به دست آمده است:سفال: سفال‌های لایه‌های کهنتر شهر سوخته، ارتباط این محل را با بخشی از خراسان بزرگ و سفال‌های جدیدتر، ارتباط این محل را با تمدن‌های دشت سند (مهران رود) ترکمنستان، نال (در پاکستان) بیان می‌دارد.
سفال‌های نخودی رنگ، خاکستری، قرمز و سفال‌های چندرنگ تا کنون از این مجموعه به‌دست‌آمده است.پیکره‌های کوچک: تنها آثار و نمادهای به‌جای مانده از شهر سوخته که احتمالاً می‌تواند نمادهای مذهبی باشند، سفالینه‌های گلی انسان و جانوران است که به مقدار قابل توجهی تا کنون به‌دست‌آمده است. پیکره‌های جانوران را اغلب حیواناتی چون گراز وحشی، خر وحشی، بز و گاوهای کوهاندار تشکیل می‌دهند.اشیای چوبی: شامل قالب‌های چوبین، پیمانه‌ها، شانه‌های ساده و معرق‌کاری شده، دسته‌های کارد، تیرهای سفت، ابزارهای بافندگی، پیکره‌های حیوانی.
اشیای سنگی: شامل ابزار بافندگی، مهره‌های تزئینی از سنگ‌لاجورد، مرمر، عقیق، مته و سرمه‌دان. اشیای استخوانی و فلزی: شامل سوزن‌های فلزی و استخوانی، پلاک استخوانی پیکره فلزی زن، قلاب‌های ماهیگیری فلزی، میخ، تیغه‌های گوناگون، مهر فلزی، زیور آلات از طلای بسیار کوچک و ظریف و …در این واحد ساختمانی6 تا 10 اتاق راست گوشه وجود داشت که با دیوار‌های نازکی از هم جدا می‌شدند و همگی دارای درگاه، پنجره، پله و اجاق بودند.یکی دیگر از مسائل مورد بررسی، کشاورزی منطقه بوده است که ارتباط نزدیکی با دامپروری داشته و تا کنون از بقایای به‌جای مانده، جو، گندم و خرما و … شناسایی شده است. و نیز درختانی چون گز و نارون و انواع درختانی که در کنار کانال‌ها و نهرهای کوچک می‌روییده‌اند.
طی هزاره سوم پ.م شهر سوخته به‌صورت بزرگ‌ترین مرکز استقرار تمدن‌های منطقه جنوب و غرب آسیای مرکزی درآمده بود. وسعت شهر سوخته، ساختمان‌ها، سیستم (لوله فاضل‌آب) و اشیای به‌دست‌آمده، جملگی حکایت از این دارند که این مجموعه شهری واقعی بود، شهری که دربرگیرنده دو عامل مهم یعنی “جمعیت” و “تولید” بود. فرضیه‌های متفاوتی درباره چگونگی از بین رفتن این تمدن گسترده ارائه شده است.
از جمله خشک شدن دلتای هیرمند، ورود قبایل آریایی، تغییرات شدید آب و هوایی و … که باعث شد تا بزرگ‌ترین مرکز شهر نشینی در جنوب آسیای مرکزی و ایستگاه مبادلاتی تجاری بین شرق و غرب در نخستین سده‌های هزاره دوم پ.م به کلی از میان برود.جغرافیا و محیط زیست شهر سوخته بر مبنای یافته‌های باستان شناسان شهر سوخته ۱۵۱ هکتار وسعت دارد و بقایای آن نشان می‌دهد که این شهر دارای پنج بخش مسکونی واقع در شمال شرقی شهر سوخته، بخش‌های مرکزی، منطقه صنعتی، بناهای یادمانی و گورستان است که به صورت تپه‌های متوالی و چسبیده به هم واقع شده اند.هشتاد هکتار شهر سوخته بخش مسکونی بوده است.
تحقیقات نشان داده است این محوطه بر خلاف اکنون که محیط زیست کاملا بیابانی دارد و فقط درختان گز در آنجا دیده می‌شود، در پنج هزار سال قبل از میلاد منطقه ای سبز و خرم با پوشش گیاهی متنوع و بسیار مطلوب بوده و درختان بید مجنون، افرا و سپیدار در آنجا فراوان وجود داشته است.در آن دوران نیز این منطقه بسیار گرم بوده، اما آب رودخانه هیرمند و شعباتش به خوبی زمین‌های کشاورزی شهر سوخته را سیراب می‌کرده است.آقای سجادی بر مبنای شواهد باستان شناسی به خبرنگار میراث فرهنگی گفته کشاورزی و دامداری در شهر سوخته بسیار پیشرفته بوده و ساکنان شهر سوخته در این دو مورد کاملا خودکفا بوده اند.او درباره از بین رفتن پوشش گیاهی این منطقه گفته است: "در جریان حفاری‌های فصلهای گذشته در شهر سوخته مشخص شد که با توجه به صنعتی بودن شهر سوخته و وجود کارگاه‌های صنعتی ساخت سفال و جواهرات در این منطقه، ساکنان شهر سوخته از درختان موجود در طبیعت محوطه برای سوخت استفاده می‌کرده اند.
"" بقایای سوختگی چوب‌ها در این محوطه‌ها به دست آمده است و این می‌تواند یکی از عوامل بسیار مهم و موثر در از بین رفتن پوشش گیاهی در منطقه باشد."دریاچه هامون در ۳۲۰۰ قبل از میلاد دریاچه ای بزرگ و پرآب بوده و رودها و شاخه‌های قوی از آن منشعب می‌شده و در اطراف آن نیزارهای وسیعی وجود داشته است.در بررسی‌های منطقه ای در اطراف شهر سوخته بستر رودخانه‌های مختلف و آبراه هایی پیدا شده که به مزارع کشاورزی شهر سوخته آب می‌رسانده اند.در اولین فصل کاوش در شهر سوخته کوچه‌ها و خانه‌های منظم، لوله کشی آب و فاضلاب با لوله‌های سفالی پیدا شد که نشان دهنده وجود برنامه ریزی شهری در این شهر است.
صنعت و مشاغل در شهر سوختهشهر سوخته مرکز بسیاری از فعالیت‌های صنعتی و هنری بوده، در فصل ششم کاوش در شهر سوخته نمونه‌های جالب و بدیعی از زیورآلات به دست آمدشهر سوخته مرکز بسیاری از فعالیت‌های صنعتی و هنری بوده، در فصل ششم کاوش در شهر سوخته نمونه‌های جالب و بدیعی از زیورآلات به دست آمد.باستان شناسان با یافتن مهره‌ها و گردنبندهایی از لاجورد و طلا در یک گور در باره روشهای ساخت ورقه‌ها و مفتول‌های طلایی به تحقیق پرداختند و دریافتند صنعتگران شهر سوخته با ابزار بسیار ابتدایی ابتدا صفحه‌های طلایی بسیاز نازک به قطر کمتر از یک میلیمتر تهیه کرده و بعد آنها را به شکل لوله‌های استوانه ای درمی آوردند و پس از اتصال دو سوی ورقه‌ها به یکدیگر مهره‌های سنگ لاجورد را در میان آن قرار می‌دادند.به نظر آقای سجادی تکنیک‌های به کار رفته در شهر سوخته با کارهای مصریان باستان مشابهت دارد.در شهرسوخته انواع سفالینه‌ها و ظروف سنگی، معرق کاری، انواع پارچه و حصیر یافت شده که معرف وجود چندین نوع صنعت، به ویژه صنعت پیشرفته پارچه بافی در آنجاست.
تاکنون ۱۲ نوع بافت پارچه یکرنگ و چند رنگ و قلاب ماهیگیری در شهر سوخته به دست آمده و مشخص شده مردم این شهر با استفاده از نیزارهای باتلاق‌های اطراف هامون سبد و حصیر می‌بافتند و از این نی‌ها برای درست کردن سقف هم استفاده می‌کردند.صید ماهی و بافت تورهای ماهیگیری نیز از دیگر مشاغل مردمان شهر سوخته بوده است.سختکوشی مردم شهر سوختهفرزاد فروزانفر سرپرست گروه انسان شناسی سازمان میراث فرهنگی به خبرنگار میراث از نتایج بررسی بیش از ۲۵۰ اسکلت به دست آمده از شهر سوخته گفته است.نمونه‌های بسیار زیادی از وجود عوارض مهره‌های کمر، چسبندگی مهره‌های گردن و کمر در بقایای اسکلت‌های زنان و مردان شهر سوخته دیده شد که نشان دهنده اشتغال ساکنان این شهر به مشاغل سخت است.
او سن بروز عوارض چسبندگی مهره‌ها را بعد از ۴۵ سالگی عنوان کرده و گفته است در بررسی‌ها پی برده اند سن ابتلا به چسبندگی مهره‌های کمر و گردن در ساکنان شهر سوخته ۲۰ تا ۳۰ سال است.فروزانفر از تناسب بین زنان و مردان در ابتلا به این عارضه نتیجه گرفته آنها به یک میزان به کارهای سخت مشغول بوده اند.به گفته او و برمبنای تحقیقات انسان شناسی انجام گرفته بر روی اجساد ایرانیان هزاره ششم قبل از میلاد تا اوایل قرن میلادی متوسط عمر مردان مردمان ایران باستان ۳۰ تا ۳۵ و متوسط عمرزنان آن ۲۰ تا ۲۵ سال بوده است.اما استثناهایی هم وجود داشته، مسن‌ترین فردی که تاکنون بقایای اسکلتش در محوطه‌های باستانی ایران کشف شده، متعلق به زنی ۸۵ ساله از ساکنان شهر سوخته است.
قد بلندترین فرد ایران باستان هم مرد ۳۵ تا ۴۰ ساله ای از ساکنان شهر سوخته بوده با ۵/۱۹۲ قد.بر مبنای تحقیق روی بقایای اسکلت‌ها مشخص شده که عمده‌ترین دلایل مرگ مردمان ایران باستان بیماری‌های عفونی از جمله سرطان پوست، سفلیس و سل در رتبه اول، چسبندگی مهره‌ها و شکستگی استخوان در اثر کار و حوادث کاری در رتبه دوم، جنگ و حوادث طبیعی و غیر طبیعی از عوامل سوم و عوارض و بیماری‌های ژنتیکی از جمله منگولیسم، عقب ماندگی، هیدروسفال و چسبندگی مادرزادی مهره‌ها بوده است.موردی هم از یک نمونه جراحی مغز در پنج هزار سال قبل در شهر سوخته دیده شده است.زنان شهر سوختهتازه‌ترین یافته‌های باستان شناسان در گورهای شهر سوخته حاکی از این است که زنان شهر سوخته لباس‌های زیبایی شبیه به ساری می‌پوشیدند و به آرایش و زیورآلات قیمتی اهمیت می‌داده اند.
به گفته آقای سجادی در تمام گورهای متعلق به زنان در شهر سوخته سرمه دان، سرمه و شانه دیده می‌شود.زنان شهر سوخته به دلیل صنعت پارچه بافی بی نظیری که در آنجا وجود داشته در انتخاب رنگ و نقش لباس خود از تنوع زیادی برخورداربودند.در یک پیکره یافت شده زن شهر سوخته لباسی شبیه ساری پوشیده و روی لباس او از روی سینه به پایین با پولک و سنگ‌های قیمتی تزیین شده است.به گفته طاهره شهرکی کارشناس اداره میراث فرهنگی زابل در طول هفت فصل کاوش در شهر سوخته مهرهای زیادی کشف شده و تحقیقات نشان می‌دهد که مردم این شهر در ۳۲۰۰ سال قبل از میلاد برای نشان دادن از مالکیت از مهر استفاده می‌کرده اند.
او به خبرنگار ایرنا گفته است زنان شهر سوخته دارای مهر شخصی بوده اند و این امر نشان دهنده آن است که قدرت مالکیت در این شهر از آن زنان بوده است.غذاهای مردمان شهرسوختهباستان شناسان ایرانی و ایتالیایی در بررسی یافته‌های باستان شناسی و گیاه باستان شناسی خود در شهر سوخته مواد غذایی و خوراکی، دستور پخت و ترکیب چندین نوع از غذاها و نوشیدنی‌های پنجهزار سال پیش این شهر را شناسایی کرده اند.ولی الله خلیلی خبرنگار استانهای میراث طی گزارشی مفصل این غذاها و دستور پخت آنها را گردآورده است.مردم شهر سوخته از گوشت گوسفند، ماهی، گاو، تخم اردک و غاز، کشمش، گیشنیز، عدس، جو، انواع میوه ها، لبنیات، آرد کنجد، خیار، انگور، خربزه، هندوانه، پسته وحشی، زیره برای غذا و از آب انگور و ماءالشعیر به عنوان نوشیدنی استفاده می‌کردند.
باستان شناسان توانسته اند بیش از ۲۵ نوع دانه خوراکی و گیاهی مصرفی، انواع میوه‌ها و سبزیجات را در شهر سوخته شناسایی کنند.سازمان خواربار جهانی فائو این دانه‌های گیاهی را در اواخر اکتبر و اوایل نوامبر در مقر اصلی خود در رم به نمایش گذاشت.آداب و نحوه دفناهالی شهر سوخته مردگان خود را به حالت چمباتمه در گور می‌گذاشته اند و در کنار او اشیایی قرار می‌دادند.اما در این دور از کاوش گور فردی که به احتمال بسیار زیاد اعدام شده است، یافت شد.
برمبنای شواهد فرد مذکور از دشمنان مردم شهر بوده و ساکنان شهر با فروکردن شیئی نوک تیز در سر او ( که نحوه اعدام را مشخص می‌کند)، او را کشته و سر و ته دفن کرده اند.فرزاد فروزانفر معتقد است دلیل دفن سر و ته جسد این بوده که اهالی شهر سوخته به زندگی پس از مرگ اعتقاد داشتند و با دفن سر و ته این فرد خواسته اند تا او به شکل ناشایستی به دنیای بعدی برود.در گورستان شهر سوخته سی تا چهل هزار گور وجود دارد که احتمالا اسرار زیادی را در خود حفظ کرده اند.قدیمی‌ترین تخت نرد جهانبه تازگی از گور باستانی موسوم به شماره ۷۶۱ قدیمی‌ترین تخت نرد جهان به همراه ۶۰ مهره آن در شهر سوخته کشف شد، بسیار قدیمی‌تر از تخت نردی که در گورستان سلطنتی اور در بین النهرین کشف شده بود.
آقای سجادی گفته که این تخت نرد از چوب آبنوس و به شکل مستطیل است. چون آبنوس در سیستان و بلوچستان نمی‌روئیده و مشخص است که از هند وارد شده است.روی این تخت نرد، ماری که ۲۰ بار به دور خود حلقه زده و دمش را در دهان گرفته، نقش بسته است.به نظر می‌رسد که چنین طرحی هم به موضوع‌های فرهنگی و فلسفی هند مربوط باشد، چرا که چنین علامتی در فرهنگ هند به معنی مرکز انرژی‌های حیاتی در بدن انسان است.
این تخت نرد ۲۰ خانه بازی و ۶۰ مهره دارد. مهره‌ها که در یک ظرف سفالی در کنار تخت نرد قرار داشتند از سنگ‌های رایج در شهر سوخته یعنی از لاجورد، عقیق و فیروزه است.به نظر آقای سجادی این تخت نرد ۱۰۰ تا ۲۰۰ سال قدیمی‌تر از تخت نرد بین النهرین است و به همین دلیل او فکر می‌کند این بازی از شهر سوخته به تمدن بین النهرین رفته است. گروه تحقیق و کاوش هنوز روش بازی با این تخت نرد را نیافته است.
ترکیب تیم باستان شناسانبه گزارش خبرگزاری میراث فرهنگی، گروه باستان شناسی شهر سوخته ۲۲ تا ۳۰ عضو دارد و بیشتر این افراد باستان شناسانی با میزان تحصیلات متفاوت هستند.اعضای ثابت این تیم متخصص را انسان شناس، طراح، نقشه بردار، نقشه کش و یک مرمت تشکیل می‌دهند. در این فصل از کاوش یک زمین شناس، سنگ شناس، گیاه شناس و جانور شناس برحسب نیازهای گروه به باستان شناسان خواهند پیوست.با این تیم هفت متخصص ایتالیایی در رشته‌های زمین شناسی، شیمی، ژئوفیزیک، گرده شناسی و گیاه شناسی همکاری می‌کنند.
این گروه تا اواسط بهمن ماه به کاوش‌های خود در شهر سوخته ادامه خواهند داد. طبق برآورد اولیه کارشناسان در صورت کار مستمر تخلیه کامل اطلاعات شهر سوخته به حداقل بیست سال فرصت نیاز دارد.برخی از پژوهشگران معتقدند مردم سیستان شاخه ای از آریایی‌های هستند که هزاران سال قبل در این منطقه سکنی گزیدند.تاکنون در باره شهر سوخته ۳۳ کتاب و مقاله به زبان فارسی و ۱۷ مقاله به زبان انگلیسی، فرانسه، روسی و ایتالیایی منتشر شده است.
منبع :http://fa.wikipedia.org/wikihttp://www.ichto.
ir/Default.aspx?tabid=669http://www.irandeserts.com/conten.
پیشنهاد تور
لذت خودتون رو با دیگران به اشتراک بگذارید از اونجایی که ایران پر از زیبایی های مختلف و مناطق بکر و دیدنی هستش که ممکنه همه اون مناطق رو نشناسن بیایید با هم مناطقی رو که در اونها لذت بردیم و از جاذبه خاصی برخوردارند رو به هم معرفی کنیم ما تسهیلاتی رو در نظر گرفتیم که شما بتونید پیشنهاد خودتون رو برای برگزاری تورارائه کنید تا با کمک شرکت های گردشگری اقدام به برگزاری آن ها کنیم.
ارسال پیشنهاد